De CAO is de belangrijkste rechtsbron in het arbeidsrecht. CAO staat voor collectieve arbeidsovereenkomst. Een CAO is echter bepaald geen AO: arbeidsovereenkomst, maar een CO: een collectieve overeenkomst tussen sociale partners over arbeidsvoorwaarden. Een CAO is ook geen gewone O: overeenkomst. Het heeft kenmerken van een wet (zonder betrokkenheid van het parlement). Het geeft normen, welke automatisch en dwingend doorwerken in de arbeidsovereenkomst van “onderworpenen”.
CAO’s beslaan tegenwoordig gemakkelijk honderd pagina’s. Het gaat niet over enkel primaire arbeidsvoorwaarden. Sommige CAO's lijken een goede doelen-catalogus. Frequent is onbegrijpelijk wat er in een CAO-artikel staat. De verhouding met bijlages is geregeld puzzelen. Een werkgever die alles op alles zet om 100% compliant te zijn is dat in de regel niet, althans de kans is reëel dat een (ex-)werknemer of een fonds dit met terugwerkende kracht aanvoert met onder andere alle proceskosten vandien. Procedures tot naleving, aansluitjachten en stakingen zijn anno 2024 verworden tot dagelijkse praktijk.
Enkele overwegingen ter nadere gedachtenvorming voor wezenlijke verbetering van CAO’s:
Verhoog representativiteitseisen, maak die eenduidig en aanverwante berekeningen transparant;
Laat alle werknemers stemmen over CAO’s in plaats van enkel een achterban (als vorm van ongelijke behandeling en strijdigheid met de negatieve collectieve vakverenigingsvrijheid?);
De verantwoordelijk minister dient terughoudend bepalingen van CAO’s AVV te verklaren en na goedkeuring van beide kamers, nu dit een vorm van dwingend recht betreft. AVV veroorzaakt tegenwoordig juist geen rust meer op de arbeidsmarkt;
Onafhankelijk actuarieel vastgestelde financiële gelijkwaardigheid dient te gelden als uitzondering op (verplichte) toepassing van enige (bepaling van een) CAO. CAO’s kunnen nu juist deflexibiliseren en maatwerk voorkomen;
CAO’s dienen maximaal 25 pagina’s te beslaan, zoals processtukken;
CAO’s dienen enkel te zien op kortweg de zogenaamde harde kern van arbeidsvoorwaarden: loon, werktijden, arbeidsomstandigheden; gelijke behandeling en vakantie;
De kwaliteit van CAO’s dient te worden verbeterd, te beginnen met de leesbaarheid ervan. Werkgevers, werknemers, maar evengoed juristen kunnen hiermee nu onvoldoende uit de voeten, terwijl de belangen bijzonder groot zijn, wat onder andere resulteert in een bovenmatige belasting van het rechterlijke apparaat;
De rechter dient een billijke vergoeding te kunnen toekennen (op concernniveau), wanneer een werkgever (bewezen) moedwillig enige CAO niet heeft nageleefd;
De baten van vakbonden dienen voor minimaal 75% uit contributies te bestaan. Meer dan 25% aan werkgeversbijdrages en/of subsidies tast de onafhankelijkheid aan.
Wellicht kan het vorenstaande resulteren in een werkgeversvriendelijk wetsvoorstel bij aanhoudende discussies over regeldruk en het ondernemersklimaat.
